Przygotowanie do wędrówek - dla początkujących

Od pewnego czasu mam do czynienia z młodzieżą szkolną, rozpoczynającą swą regularną i świadomą przygodę z wędrówkami - czy to po okolicznych szlakach, czy też odwiedzając ciekawe miejsca poza szlakami.

Szkoła jednak nie jest w stanie przekazać młodzieży kompletnej wiedzy dotyczącej szeroko pojętej turystyki pieszej, bo zwyczajnie taki temat nie istnieje w programie nauczania. Sama zaś geografia traktuje zagadnienie od nieco innej strony, pozostawiając sporą przestrzeń wiedzy bez wypełnienia.

Oprowadzając szkolne grupy po okolicznych szlakach, staram się zainteresować młodzież wędrówkami. Najpierw jednodniowymi, by połknąwszy bakcyla być przygotowanymi do kilkudniowej przygody na szlaku.

Prowadząc prezentacje w szkołach, nie zawsze jest czas by omówić bardzo szeroki temat istotnych elementów wiedzy, która sprawi, że wędrówka długimi trasami stanie się przyjemnością, a to głównie poprzez ustrzeżenie się błędów na początku przygody i rozwijaniu wiedzy od tych, którzy zdobyli znaczące doświadczenie w terenie.

Skoro nie mam możliwości prowadzenia regularnych wykładów w szkołach, postanowiłem opracować podstawowe kompendium wiedzy w zakresie przygotowania do wędrówek. Mój poradnik może nie jest kompletny, być może pominąłem jakieś zagadnienie, lecz uważam, iż na początek jest to wystarczający zbiór porad, które pomogą w znaczącym uzupełnieniu wiedzy, a przede wszystkim pozwolą się ustrzec przed zasadniczymi błędami i podniosą świadomość w rozwoju tej gałęzi wiedzy.

Przygotowanie do wędrówek

 

Planowanie

1)    Zawsze masz wszystko, by wędrować.

a)    By wyruszyć na wędrówkę, nie trzeba nic więcej niż na zwyczajowe wyjście z domu na spacer.

b)    Jednak nie zawsze to wystarczy na komfortową i długą wędrówkę.

2)    Analizuj swoje wyposażenie i dąż do jego rozwoju.

a)    Mimo, że można wyruszyć w czymkolwiek, zawsze dąż do poprawy swego wyposażenia na docelowe. Zyskasz na komforcie i satysfakcji.

b)    Obserwuj innych, pytaj, szukaj w internecie – wiedza Cię otacza!

c)     Szukaj okazji. Przeceny, promocje, wyprzedaże oraz sprzęt z drugiej ręki, pozwolą na zaoszczędzenie znaczących sum pieniędzy.

d)    Wyznacz cel, nie kupuj półśrodków. Oszczędzisz pieniądze.

e)    Dopasuj się do grupy. Nie bądź obciążeniem dla innych przez swoje braki.

f)     Kupując powoli, nie przepłacisz. W razie czego pożycz na czas.

3)    Lekko, lekko, lekko.

a)    Zważ swoje rzeczy i staraj się mieć lekkie elementy, gdzie to możliwe.

b)    Lżejszy plecak, to wygodniejsza wędrówka i więcej możliwości zabrania zapasów żywności i wody.

c)     Do plecaka pakuj lekkie jedzenie. Ciężkie zjadaj w cywilizacji w miarę możliwości.

d)    Opakowanie też waży. Unikaj konserw, słoików i gabarytowych opakowań.

4)    Planuj, planuj, planuj…

a)    Wielka improwizacja na krótką metę zadziała. Na dłuższe wędrówki warto założyć plan „A”, a na wymagające wyjścia mieć też plan „B”.

b)    Planu „B” nie musisz mieć gotowego. Ale uwzględniaj, że wejdzie do użycia.

c)     Na długie wędrówki opracuj etapowe plany ewakuacji.

5)    Po powrocie - analizuj.

a)    Co się sprawdziło, co poprawić / wymienić / przepracować. Tak w zakresie planowania i wykonania, jak i w kwestii sprzętowej.

b)    Nie zdziw się, że początkowy bagaż z czasem zeszczupleje.

c)     Po powrocie odtwórz „gotowość bojową”. Wypierz, wyczyść, napraw, naładuj.
W razie potrzeby wymień. Odhacz gotowość na kolejną przygodę.

6)    Na wymagające wędrówki utwórz listę sprzętową.

a)    Lista wyposażenia i jej odhaczenie przy pakowaniu, to zwiększenie szans na zabranie wszystkiego co niezbędne. I tylko tego.

b)    Zastanów się, czy wszystko z listy jest niezbędnie potrzebne, zwłaszcza gdy plecak wygląda na przeładowany.

c)     Przeanalizuj każdy element z listy i zastanów się, czy koniecznie musisz go zabrać.

7)    Korzystaj z programów / aplikacji do tworzenia listy sprzętowej.

a)    Możesz stworzyć listę wagową rzeczy w arkuszu kalkulacyjnym, podzieloną na sekcje typu plecak, śpiwór, mata, namiot, bielizna, warstwa termiczna, itp. Może wtedy nie zabierzesz dwóch śpiworów, zapominając o karimacie.

b)    W internecie istnieją gotowe aplikacje do tworzenia listy sprzętowej, więc warto poszperać.

8)    Poznawaj naturę rzeczy i doskonal swoje mistrzostwo.

a)    Przy plecaku są paski i regulacje. Materac można dmuchać, pompować. Namiot należy naciągnąć by nie łopotał i ustawić tyłem do wiatru. Kijki trekkingowe - można dopasować długość kijka i pętelek nadgarstkowych. Palnik można wyregulować ekonomicznie. Patrz na wszystko i staraj się zrozumieć jak działa i jak używać najlepiej. Nie wszystko jest oczywiste per se.

b)    Nie wszystko jest takie proste i oczywiste, jak wygląda na pierwszy rzut oka. Rozwijaj wiedzę teoretyczną i praktyczną. Przyda się szybciej niż przypuszczasz.

9)    Uwzględnij przygotowanie na gorsze warunki - w razie „W”.

a)    Ubierz się na pogodę, przygotuj na niepogodę.

b)    W plecaku zawsze zabierz coś ciepłego do ubrania, lekkie poncho foliowe i naładowaną czołówkę. Przed wyjściem miej też naładowany telefon!

c)     Okulary, buff, folia NRC, scyzoryk – drobiazgi, których możesz potrzebować.

10)    Analizuj niepowodzenia i nie powtarzaj błędów.

a)    Każdy błąd, to jak lekcja, którą trzeba odrobić, by drugi raz nie było skuchy.

b)   Jeśli można było uniknąć popełnionego błędu, pomyśl, czy nie da się uniknąć następnych.

c)    Przeanalizuj słabe punkty sprzętu i wyposażenia.

d)   Nie bądź nadmiernym optymistą. Szukaj dziury w całym – może być niewidoczna, acz dostrzegalna z uwagą.

 

 

Wędrówka

11)    Buty i skarpety

a)    Idziesz na nogach – zadbaj o wygodne skarpety trekkingowe, amortyzujące od spodu, oddychające od góry, wzmocnione na palcach i pięcie, z ściągaczami w śródstopiu i na łydce.

b)    Buty miej dopasowane do charakteru wędrówki – nieco obszerniejsze od codziennych. Poznaj zasady sznurowania, w tym sznurowanie strefowe.

12)    Unikaj jeansów i bawełny

a)    Bawełna – w tym jeansy – łatwo nasiąka, schnie powoli, a mokra – wychładza. Może sprawdzi się na kilka godzin przy dobrej pogodzie, na dłuższe wyjścia wyeliminuj bawełnę!

b)    Możesz zostawić koszulkę bawełnianą do spania lub na czas po zakończeniu wędrówki – do schroniska, kwatery.

c)    Bawełna jest mocno przewiewna i przesiąkliwa. Na takie warunki sięgnij po materiały sztuczne, odpowiednio preparowane i impregnowane.

13)    Merino

a)    Wełna merino ma wiele zalet – nie łapie zapachów, dobrze trzyma ciepło, nie generuje uczuleń. Jest jednak droższa od innych materiałów i przy 100% ma ograniczoną trwałość. Poznaj jej cechy i rozważ włączenie do swoich zasobów.

b)    Pod plecak dobrze wybrać odzież merino wzmocnioną włóknem sztucznym.

14)    Dopasowanie - ubranie, plecak

a)    Nadmiarowa uprząż plecaka, za luźne czy zbyt ciasne buty, śpiwór zbyt obszerny - dopasowuj do swoich gabarytów i potrzeb. Coś, co jest do wszystkiego – jest do niczego…

b)    Plecaki mają pojemność od kilku do nawet ponad stu litrów. Mniejszy do 20 litrów powinien wystarczyć na wyjścia jednodniowe i weekendowe z noclegami pod dachem, większe – 25 do 45 litrów na wielodniowe trasy letnie. W zimie można się pomieścić w większych litrażach.

c)    Dobre firmy oferują plecaki w dwóch bądź trzech rozmiarach uprzęży.
Zwykle to S/M i M/L ale także S, M i L.

d)    Coraz więcej oferowanych jest plecaków do damskiej anatomii, - zwłaszcza tych na wielodniowe wyjścia.

e)    Do używania przez kilka osób, np. w rodzinie, można wybrać plecak z regulowanym systemem nośnym.

f)     Warto przymierzyć plecak obciążony w sklepie lub u znajomych.
Różne modele różnych producentów leżą nieco odmienne na różnych budowach anatomicznych piechura.

g)    Dobrze zwrócić uwagi na takie dodatki jak kieszenie w pasie biodrowym, inne kieszenie, możliwość kompresowania i troczenia. Nie wszystkie wymyślne dodatki są konieczne.

h)    Plecak na wielodniówki odczuwalnie obciążony, powinien 70% ciężaru przenosić na biodra, 30% na ramiona.

i)     Zakładanie i zdejmowanie ciężkiego plecaka może być łatwe i oszczędzające uprząż. Jest na to sposób.

15)    Przewiduj, miej zapas

a)    „Lepiej nosić niż się prosić” – ta maksyma jest szczególnie prawdziwa w potrzebie. Ale nie przesadzaj – zapas to też sztuka umiaru.

b)    Nie dojdziesz na czas? Zimno, ciemno, głód? – to można przewidzieć!

16)    Schronienia

a)    Namiot, tarp, poncho, peleryna – to można mieć ze sobą.

b)    W terenie mogą być daszki, wiaty, schrony i schroniska.
Poznaj trasę i jej infrastrukturę.

c)    Jak zachować się w czasie burzy w górach, gdzie się schronić w czasie ulewy - o tym trzeba zdobyć wiedzę zawczasu.

 

 

 

Biwak

17)  Lista sprzętowa - nie zapomnij!

a)      Lista ustawiona według kategorii uwidacznia, czy z każdej (potrzebnej) kategorii uwzględniono niezbędne pozycje. Przejrzenie listy zapobieże zapomnieniu zabrania istotnego elementu wyposażenia.

b)     Na wielodniowe wędrówki zabierz listę z sobą. Będziesz wiedzieć, czy element którego szukasz w plecaku powinien tam być skoro jest na liście, sprawdzisz też czy wszystko masz, pakując się w schronisku.

18)  Waga wyposażenia

a)      Można dźwigać, można śmigać. Nie ma żadnego drobiazgu, który „nic nie waży”. A co dopiero główne elementy. Przy wieloetapowych wędrówkach i dziennych dystansach rzędu 25 kilometrów, każdy dekagram na plecach w kolejnych dniach ciąży coraz bardziej.

b)     Pamiętaj, że oprócz wyposażenia bazowego, dojdzie jeszcze waga żywności i wody. A litr wody zawsze będzie ważył kilogram…

19)  Na gorsze warunki – zapas

a)      Zapasowe spodnie na wypadek zniszczenia czy przepierki, polar na chłody, zapasowa bateria do tego-i-owego, zapasowa żywność na wypadek przeczekania niepogody, zapas wody, soli, opatrunków. Z umiarem…

b)     Zapasowa gotówka może się przydać tam, gdzie nie da się zapłacić kartą lub rozładowanym telefonem (choć NFC może jeszcze jakiś czas działać).

20)  Wybór miejsca na biwak - namiot

a)      Biwak to kwintesencja wędrowania. Spanie w naturze to radość doznań, jeśli podejdzie się do tego zgodnie ze sztuką biwakowania.

b)     Pod namiot miejsce powinno być równe, poziome i na choćby lekkim wzniesieniu, by w razie deszczu woda spływała niżej.

c)      Jeśli nie ma przeciwwskazań, ustaw namiot w kierunku wschodu słońca. Obejrzysz wschód nie wychodząc ze śpiwora i szybciej ogrzejesz się od słońca.

d)     Najlepiej wybierz też miejsce osłonięte od wiatru.

e)      Uwaga na ostre kamienie i korzenie mogące przebić podłogę i materac.

f)       W razie możliwości, zastosuj dodatkową ślepą podłogę (footprint, groundsheet). Łatwiej umyć / wymienić taką, niż tę w namiocie.

g)      Wieje mocno - namiot ustaw tyłem do wiatru, by nie wiał do wejścia – zwłaszcza otwartego.

h)     Napnij równo powłokę i przyszpil śledziami / kołkami / szpilkami, wbitymi pod kątem w kierunku od namiotu.

i)       Przy mocnym wietrze zamocuj jak najdłuższe odciągi.

j)       Zabezpiecz się przed podwiewaniem namiotu. Większe kamienie i konary osłabią podmuchy wiatru.

21)  Namiot

a)      Namiot ma mieć wodoodporność minimum 1.500 mm, wytrzymałość podłogi minimum 3.000 mm. Jedne firmy podają uczciwie, inne… Hmmm…

b)     Konstrukcja jedno- bądź dwupowłokowa. Dla dwóch osób raczej dwupowłokowy, z uwagi na kondensację pary wodnej.

c)      Na wielodniowe wędrówki z większymi plecakami, lepiej wybrać namiot większy o jedną osobę pojemności. To dla bagażu i wygody.

22)  Śpiwór - nie ekstremum

a)      Komfortowy, ciepły sen to podstawa i dobry prognostyk na nowy dzień.

b)     Śpiwór dobierać należy według podanej temperatury komfortu. Temperatura przejściowa dla gorących mężczyzn. Na temperaturę ekstremalną nie należy zwracać uwagi, a często jest podawana jako chwytliwy parametr.

c)      Producenci zwykle zbyt optymistycznie podają temperaturę komfortu.
A taka temperatura oznacza „równowagę termiczną ciała śpiącej osoby”.

d)     Przeanalizuj swą osobniczą termikę. Jedni marzną w lekkim chłodzie, innym mrozy nie straszne. Każdy jest inny, choć sporo podobieństw.

e)      Odczuwanie ciepła / chłodu zależy też od zmęczenia, sytości, stanu zdrowia / kondycji, wilgoci / zmoknięcia, wcześniejszego zmarznięcia.

f)       Śpiwór puchowy jest mniejszy i lżejszy od syntetycznego, ale też droższy. Niezastąpiony na zimniejsze warunki.

g)      W lecie może wystarczyć tani śpiwór syntetyczny.

h)     Polski puch gęsi jest najlepszy na świecie! Tak, to prawda.
Chcesz śpiwór puchowy – kup polski!

i)       Puch kaczy ma słabsze parametry, ale wypełnione nim śpiwory są wyraźnie tańsze, choć większe i cięższe od wypełnionych czystym puchem gęsim.

j)       Chcesz więc kupić śpiwór puchowy? Poczytaj więcej na ten temat.

k)      Śpiwór puchowy przesusz po użyciu, w domu przechowuj nieskompresowany.

23)  Dobra mata - izolacja, komfort

a)      Pod śpiwór można położyć karimatę, materac samopompujący lub materac dmuchany. Różnorodność jest ogromna.

b)     Kluczowym parametrem jest współczynnik Rv. Im wyższy, tym lepiej izoluje od podłoża. Na śnieg co najmniej Rv 4, ale im więcej – tym lepiej i cieplej.

c)      Karimata jest tania i niewrażliwa na uszkodzenia mechaniczne. Niestety, najmniej wygodna i najsłabiej izoluje (choć są i zimowe).

d)     Materac samopompujący jest zazwyczaj najcięższy, izoluje w wersjach na każdą porę roku, ale też swoje kosztuje, jest spory po spakowaniu i narażony na przebicia. Coraz rzadziej stosowany.

e)      Materac dmuchany jest pakowny i lekki, są wersje z świetną zimową izolacją, ale zwykle drogi, wymaga dmuchania ustami lub pompowania. Jest wrażliwy na przebicia. Wiele modeli mocno szeleści.

24)  Termika - temperatura, wiatr, wilgotność

a)      Tak przy wędrowaniu jak i biwakowaniu – zwłaszcza w niekorzystnych warunkach, należy uwzględnić nie tylko temperaturę, ale też chłodzący czynnik wiatru i wilgotności.

b)     Przez wejściem do śpiwora dobrze się rozgrzać gimnastyką, ale bez doprowadzenia do spocenia się. Suche ciało rozgrzewa się szybciej.

c)      Przy zbiornikach wody zwykle występuje wilgoć w nocy i nad ranem.

d)     Doliny zwykle są chłodniejsze od wzniesień. Dopiero wyższe góry bywają wyraźnie chłodniejsze.

e)      Nad ranem mgły i chmury często pokrywają doliny. Spanie na wzniesieniach z ekspozycją na stronę wschodnią, szybciej nasłoneczni namiot.

f)       Poranki są zawsze najchłodniejsze, zabezpiecz się na taką okoliczność.

25)  Pozyskiwanie wody, uzdatnianie

a)      Woda bijąca z źródła jest najczęściej zdatna do picia.

b)     Woda z strumieni górskich bywa zdatna do picia.

c)      Uzdatnianie wody to gotowanie, filtrowanie, odkażanie.

d)     Wodę zanieczyszczoną mechanicznie należy wstępnie przepuścić przez prosty filtr papierowy bądź materiałowy.

e)      Wodę też pozyskuje się z deszczu, śniegu, lodu.

26)  Kuchnia, palniki

a)      Kawa, herbata, gorący posiłek… Z niewielkimi wyjątkami, najlepszym rozwiązaniem jest palnik nakręcany na kartusz z gazem. Można go używać nawet w namiocie (z dużą uwagą).

b)     Tak same palniki, jak i mieszanki gazu mają wersje zimowe.

c)      Większość palników do zagotowania pół litra wody zużywa w lecie od 5 do 8 gramów gazu w czasie od 3 do 5 minut.

d)     W warunkach egzotycznych można wybrać palniki wielopaliwowe (gaz, nafta, benzyna, alkohol), a także kuchenki na drewno i paliwo stałe.

27)  Utensylia kuchenne

a)      Naczynie do gotowania wody na zalewajki powinno mieć pojemność od 0,5 do 1,0 litra. Przykrywka jest obowiązkowa.

b)     Zupki, owsianki i inne dania zalewane wrzątkiem można przyrządzać w miskach polipropylenowych. Łatwo je umyć i zwykle są odporne na wrzątek, co należy sprawdzić. Wieczko szczelne jest bardzo pożądane.

c)      Większość dań można zjeść łyżką. Plastikowy spork jest uniwersalny.

d)     Nóż do warzyw od firm Victorinox lub Boker sprawdzi się idealnie.

28)  Żywność - łatwość przyrządzania, kaloryczność, lekkostrawność

a)      Odżywianie się na wielodniowych wędrówkach wyraźnie różni się trybem i składem od jadania na co dzień.

b)     Śniadanie - bardzo lekkie z większą ilością płynów, zwłaszcza przy swobodnym dostępie do wody.

c)      Nie ma obiadu – zaledwie przekąska typu drugie śniadanie.

d)     Głód dzienny mija po kilku, kilkunastu minutach.

e)      Kolacja uzupełnia zasoby energii, dostarcza ciepła na noc i trawiąc się powoli, buduje energię na następny dzień.

f)       Zjadaj powoli, długo przeżuwając. To wzmaga uczucie sytości i wspomaga procesy trawienne.

29)  Nawadnianie

a)      Rano przed wyjściem należy nawodnić się z niewielkim zapasem.

b)     W trakcie wędrówki należy pić nie więcej niż trzy łyki na raz, przepłukując nimi zaschnięte ślinianki.

c)      Czysta woda wysusza ślinianki i nie uzupełnia ubytku elementarnych składników. Do wody dobrze dodać elektrolity, na dłuższą metę także witaminy i minerały oraz magnez.

d)     Wieczorem, po zakończeniu etapu dziennego, należy się nawodnić obficiej i bez pośpiechu. Początki odwodnienia są niemal niezauważalne.

e)      Alkohol – zwłaszcza wysokoprocentowy – wiąże wodę, a więc odwadnia. Upajaj się przyrodą i przygodą – ona też szumi w głowie 

f)       Nawadniaj się wcześnie przed spaniem, nie będziesz wstawać w nocy…

30)  Elektronika – ładowanie

a)      Większość zabieranych w teren urządzeń elektrycznych ma opcje oszczędzania energii. Warto je poznać i stosować.

b)     W smartfonie dobrze włączyć tryb samolotowy w ciągu dnia. W tym trybie WiFi i GPS mogą nadal działać niezależnie.

c)      Latarka w telefonie wyczerpuje szybko baterię. Czołówka (latarka na czoło) to konieczność.

d)     Nawet niezbyt pojemny powerbank przyda się, gdy urządzenia odczują deficyt zasilania.

e)      Trzeba pamiętać o lekkiej ładowarce z co najmniej dwoma wyjściami.
Przy krótkim czasie dostępu do gniazdka, można równolegle doładować kilka urządzeń.

f)       Nie zapomnij o długich kabelkach z właściwymi końcówkami.

g)      Wychodząc na szlak, miej w 100% naładowane wszystkie urządzenia.

31)  Fotografia

a)      Dbaj o dokumentowanie swoich wrażeń i istotnych faktów.
Z czasem to docenisz.

b)     Zabezpiecz nośniki pamięci i zasilanie na czas trwania wyprawy.

c)      Nie przeglądaj i nie wysyłaj zdjęć od razu. Oszczędzaj zasilanie.

32)  Nawigowanie - mapy, aplikacje

a)      Poznaj oznaczenia szlaków i ścieżek w terenie.

b)     Zaplanuj swoją trasę.

c)      Zainstaluj w smartfonie aplikację do nawigowania w terenie – Locus Map, Mapy.cz czy inne dedykowane dla outdooru. Google Map w dzikim terenie raczej się nie sprawdza.

d)     Poznaj korzystanie z plików .gpx zawierających trasę którą chcesz pokonać i wgraj ją do swojej aplikacji nawigacyjnej.

e)      Nawigowanie w nocy, we mgle, w śnieżycy jest bardzo utrudnione.
Weź to pod uwagę.

f)       Klasyczna mapa papierowa w skali 1:50:000 po rozłożeniu daje obszerny obraz rozległej okolicy. To upraszcza proces planowania dłuższej wędrówki, nie wyczerpując baterii w smartfonie.

g)      Błądzenie może być skrajnie niebezpieczne. Nie lekceważ nawigowania.

33)  Apteczka

a)      Apteczka najbardziej jest potrzebna, gdy została w domu. Lepiej niech zostanie nieużywana w plecaku.

b)     Oprócz leków przepisanych, dobrze zabrać leki przeciwbólowe, na zatrucia żołądkowe, przeciw biegunce, aspirynę, Tribiotic / Maxibiotic, gaziki do dezynfekcji, plastry na bąble, otarcia i małe skaleczenia, mały bandaż.

c)      Opcjonalnie w apteczce rękawiczki winylowe, koc termiczny, nożyczki, opatrunki, plaster.

d)     Pęseta do wyciągania kleszczy, drzazg i kolców.

e)      Dobrze poznać podstawy udzielania pierwszej pomocy.

34)  Higiena

a)      Przed szlakiem długodystansowym warto obciąć paznokcie i włosy (kobiety z umiarem). Łatwiej łysemu umyć głowę… 

b)     Długodystansowcy bazują na chusteczkach higienicznych – suchych, nawilżanych do twarzy, ciała i higieny toaletowej.

c)      W deficycie wody niezastąpiona jest gąbka – najlepiej naturalna. Nieco wody, kilka kropel mydła w płynie i mokrą gąbką można się umyć!

d)     Żel alkoholowy na warunki z brakiem wody, ale też jako rozpałka.

e)      Kremy w małych tubkach (z Rossmana lub próbki z apteki) – do twarzy, do rąk, do stóp, do higieny intymnej. Rumiankowy z Rossmana jest uniwersalny.

f)       Krem z filtrem UV i pomadka do ust na odpowiednie warunki.

g)      Biodegradowalne mydło w płynie nada się też do prania i zmywania.

h)     Pasta do zębów w koncentracie Ajona, to wybór wielu wędrowców.

i)       Ręcznik szybkoschnący nie musi być duży.

j)       Serwety medyczne do wielu zastosowań, także jako terenowy obrus.

35)  Pakowanie

a)      Staraj się pakować zawsze tak samo. Dzięki temu zawsze będziesz wiedzieć, gdzie i czego szukać.

b)     Rzeczy, których potrzebujesz w czasie marszu, staraj się mieć w zasięgu bez zdejmowania plecaka. Kieszenie na pasie biodrowym, na szelkach i boczne, są bardzo użyteczne. Kieszeń w klapie plecaka może być dostępna za głową.

c)      Pogrupuj osobno zmianę ubrania, żywność, kuchnię, elektronikę i inne. Worki wodoodporne zabezpieczają i organizują przestrzeń wewnątrz plecaka.

d)     Pamiętaj o liście sprzętowej i spakuj wszystko, odhaczając na liście.

e)      Po biwaku zabierz także śmieci. Pełne przyszło – puste wraca!